sábado, 30 de agosto de 2008

Grupo de Acção Cultural Vozes na Luta


Hoxe aconteceu algo realmente extraordinario. Estiven fuchicando polas redes P2P e en concreto polo SoulSeek, un programiña semellante a un chat en que cada usuario comparte uns ficheiros á vista da xente. Na miña constante procura de música galega e novas experiencias musicais decidín investigar un usuario ( [nocturna] ) que posuía, segundo o buscador de ficheiros, discos galegos. Vaia sorpresa levei cando vin que era do Brasil e que tiña unha cantidade de música portuguesa abraiante!

A primeira sensación que dá é a de desorde absoluta. Non se atopa nada do que un busca. Mais remexendo e estrebellando atopei, para a miña sorpresa, a discografía do Grupo de Acção Cultural Vozes na Luta. Até hai apenas seis meses nin tan sequera os coñecía. Foi un día que a deusa Fortuna quixo que fose botar un ollo á libraría Follas Vellas de Compostela, onde venden cousas de segunda man: libros, revistas, discos, vinilos e cousiñas varias. En verdade a nivel de música a tenda perdeu moito. Apenas se atopa algo interesante e adoita estar todo abondo peneirado por coleccionistas. Hai catro ou cinco anos cheguei a dar con auténticas xoias. O caso é que hai uns seis meses mirando o que había chamoume a atención un vinilo do ano 1975 dun grupo chamado GAC Vozes na Luta e que se deu en chamar A cantiga é uma arma. A portada do traballo era un exército do pobo movéndose firme cara adiante coa bandeira comunista ben alta. Ao viralo para confirmar os meus presentimentos puiden comprobar os tremendos títulos dos temas: A luta dos bairros camarários, Alerta!, A cantiga é uma arma, Em vermelho, em multidão ou Viva a Guiné-Bissau livre e independente. Aínda por riba o prezo desta descomunal obra era de tan só dous ouros. Non o puiden evitar. Leveino para a casiña, mais como non teño reprodutor de LPs nunca o puiden escoitar. Até hoxe. Hoxe, grazas a [nocturna], tiven o pracer de os escoitar. As primeiras cancións son, literalmente, discursos antifeixistas e a prol do movemento social e de esquerdas. O resto dos temas son cancións musicadas con idéntica temática. O certo é que vistos dende hoxe, resulta obvio aos ouvidos que as letras son demagóxicas e moi tópicas, mais é un fiel espello que resume aquel tempo. Recén saídos da ditadura de Salazar, comezaron a agromar grupos de temática marxista, leninista ou de esquerdas coma cogomelos nunha carballeira allaricense no outono. O GAC Vozes na Luta foi un máis, coa diferenza que tiña certa calidade musical. De feito, o creador deste grupo foi o xenial José Mário Branco, galego (si, galego) do Porto, un dos músicos máis importantes da época, perseguido en Portugal e exiliado en Francia do ano 1963 ao 1974. Nos seus inicios só tocaban para animar calquera acto político, folgas ou manifestacións. Logo, tras algunhas baixas de membros do PCP e do LUAR, foi indo polo seu rego até chegarmos a este A cantiga é uma arma. Logo sacaron outros tres LPs máis. O seguinte (Pois canté!!) foi un disco radicalmente diferente, enfocado desta quenda cara a música tradicional (moi consultado por grupos como Raízes, Vai de Roda ou Brigada Víctor Jara). Os seus dous derradeiros traballos (Vira bom e Ronda da alegria) voltaron ás orixes e son moi semellantes á liña primixenia.

Só houbo dúas figuras que foron quen de rachar esta paupérrima calidade musical da música de protesta comunista (ou de esquerdas, como se queira) portuguesa. Unha foi José Afonso (o Zeca), o máis importante cantautor e músico de Portugal. Sobran verbas para este home. Sempre soubo manter a calidade das súas obras e afastarse do pasaxeiro. O outro, que rachou definitivamente con estas correntes, foi Sérgio Godinho. Supoño que coñeceredes esa canción mítica que di (tantas veces posta no Avante!) Hoje venho eu aqui falar duma coisa que me anda a atormentar...

Rematando. O GAC Vozes na Luta foi un dos poucos grupos musicais portugueses de corte comunista de calidade musical, a pesar das súas letras prefabricadas e demagóxicas. Antes de que Sérgio Godinho dese co candil, eles eran a luz. Os temas que teñen musicados son dun ritmo moi apegadizo e as letras son bastantes rancias (entendamos rancias coma algo positivo, en xiria universitario-nacionalista compostelá. Outro día abro un post tentando aproximar o significado deste concepto). Destaco os seus himnos Alerta! e Em vermelho, em multidão, cantos á loita (con armas!) contra o capitalismo e o burgués, e o Viva a Guiné-Bissau livre e independente, canto a prol da independencia das colonias portuguesas con ritmo africano.

Se tedes oportunidade de os escoitar, non a perdades. Unha aperta!

terça-feira, 26 de agosto de 2008

O menosprezo de George Steiner por nós

Hoxe sentinme ferido, aldraxado e agredido.

Leo francamente abraiado e alporizado no xornal El País unha entrevista que lle fixeron a George Steiner, xudeu de orixe vienesa nado en Paris que se adica a escribir libros sobre si mesmo na etapa final da súa xa longa ―excesiva, digamos― vida. Este home, considerado un xenio por algúns, premio Príncipe de Asturias no ano 2001, decidiu abrir o seu corazonciño e a súa cabeciña ao mundo español nunha entrevista desnortada, alucinante e sangrante. Nela di auténticas marabillas (tivo que escachar a testa para dar con esas conclusións!). Cando o IRA decidiu deixar as armas, o insigne profesor prediciu a fin tamén da ETA. Como, en efecto, a ETA aínda está a actuar, admitiu o seu erro magoado diante do xornalista. O xornalismo pregúntalle que posibles causas hai para que o movemento armado vasco continúe a exercer a violencia. A resposta de Mister George Steiner non tardou. Comezou a maxinar que a ETA non pode desaparecer porque os vascos falan unha lingua estraña, illada no mundo, que fai que non conciban nada ao seu redor, procedendo á violencia armada por mor desta "incompresión" do exterior. Estudemos este comentario:

Primeiro. Os vascos non conciben o mundo exterior e por iso son violentos. Segundo esta estúpida teoría, todos os falantes de éuscaro son violentos, é dicir, son etarras. Hai que arrestalos! Cadea perpetua! Pena de morte! Que vergonza...!
Segundo. Falar linguas estrañas íllate do exterior e fai que sexa incomprensible para ti. Non sei que pensarán os amigos vascos e navarros, pero a min o alemán, por exemplo, paréceme unha lingua estraña de carallo. Iso íllaos do mundo? Entón que fan en todos os mercados do mundo? Por que é unha potencia? Quizais iso explique o nazismo... quen sabe!
Terceiro. Os vascos non se comunican co mundo exterior. Refírese a Marte ou a Venus? Porque que eu saiba os vascos comunícanse cos habitantes de La Rioja... os cales, por certo, van traballar a Euskadi, onde os recibirán falando en éuscaro e a tiros, segundo o honroso profesor Steiner. Tamén disque que hai vascos que están fóra de Euskadi e non andan a tiros. Non sei... ao mellor son contos!

O xornalista abraiado (non sei se alporizado) pregúntalle se cre que no fondo da cuestión terrorista está a lingua. Vaia, se a violencia é por mor das linguas. A súa resposta foi un "quizais". E logo mudou de tema axiña. A un tema diante do que esperaba unha complicidade pola beira do xornalista. Unha chiscadiña. Di que ouviu que en España hai unha universidade que obriga a falar en galego. O xornalista di que é obrigatorio compaxinalo co castelán ao igual que se compaxina catalán e castelán en cadanseu territorio. Entón Mister George Steiner di que como vai comparar o galego co catalán. O catalán é unha lingua culta de gran tradición, en troques o galego é unha merda noxenta e cheirenta que non vale para nada. Que é imposible que sexa obrigatorio. Non lle cabe na cachola! O xornalista respóstalle que consideramos o galego como parte fundamental da nosa identidade, ao cal Steiner espeta que iso leva á rexionalización e á xenreira entre etnias. Ollemos e comentemos este anaco da entrevista:

Primeiro. É obrigatorio falar en galego nunha universidade de España. Por favor, que alguén me diga cal é, porque eu estudei na de Compostela e non era en absoluto obrigatorio. Aínda digo máis: de todos os meus compañeiros, falariamos en galego un 25%, e iso mexando por fóra do testo. Con respecto aos profesores, tan só había tres que falasen en galego en toda a miña carreira. O resto en castelán. Aos alumnos non nos obrigaban e a eles, lamentablemente, tampouco. Nin un mínimo legal se cumpría. Por certo, cónstame que nas universidades da Coruña e de Vigo tampouco é obrigatorio. Serao no campus de Ponferrada? Sería unha nova sorprendente para min! Ou talvez en Valladolid? Vaia, que erro cometín ao non estudar nesa universidade feliz e platónica (de amor). Quen soubese!
Segundo. Como se vai comparar o galego co catalán!? O catalán ten tradición e literatura. O galego serve para falar coas vacas máis nada. Cantas veces escoitei xa isto? É obvio, que Mister George Steiner, por moi bo filósofo e literato que sexa, non ten nin idea do galego. Semella incrible que un home desa importancia descoñeza as Cantigas de Santa Maria de Afonso X o Sabio ou as cantigas de amigo, amor e maldizer. A miña curmá sabe desas cantigas e non ten máis de trece anos! Será a miña curmá unha superdotada, un xenio, un talento? Mágoa que non exploten ese maxín. Nin o dela nin o de todos os seus compañeiros de clase, pois todos saben da súa existencia. Semella incrible que non coñeza a obra da xenial e fantástica Rosalía de Castro. Ou da voluminosa obra do padre Sarmiento (berciano, por certo). Ou de Curros Enríquez. Ou de Castelao, o grande Castelao. Ou do enciclopédico e moderno Otero Pedrayo. Ou do noso case nóbel Méndez Ferrín (aínda que non llo darán por falar unha lingua asoballada coma o galego). Que quere que lle diga, señor Steiner? É vostede un ignorante. Alo menos dixo que o catalán ten boa cultura, que é certo, oia.
Terceiro. O galego existe e iso vai provocar división étnica coma nos Balcáns. Vaia sorpresa, non sabía que se ía desatar unha guerra por mor da lingua galega. Vaia carallada! E como non a houbo ata agora? Porque cada vez fálase menos. Cando practicamente só se falaba galego (é dicir, hai trinta anos...) non había ningún conflito armado. E agora tampouco. Quizais teremos que agardar a que haxa 500 000 falantes tan só para coller as armas como acontece en Euskadi e Nafarroa (segundo a súa teoría). Pois non che sei. Faime sentir mal pensar que os meus pais e máis eu nos imos pór a matar españois por falar galego. Vaia arroutada nos daría! Como é posible que unha persoa de tanta sona e tan respectada compare o caso de Galiza cos Balcáns? Non ten nada que ver! Hai varias relixións en Galiza? Cantas linguas hai en Galiza? É igual a historia dos Balcáns cá galega? É un absurdo total e ferinte. Ademais, na súa querida e culta Catalunya tamén se fala outra lingua que vai rematar en xenreira étnica segundo a súa estúpida teoría. E de feito levan xa moito máis traballo adiantado ca nós e xa proclamaron repetidamente o seu desexo de autodeterminación. Non é iso contraditorio co cultos e "impresionantes" que son?

A cousa non hai por onde collela. Eu síntome hoxe mal, aldraxado, humillado e alporizado. Outra vez. Como tantas e tantas veces. Desprezado por xente que odia o que non coñece, por xente ateigada de ideas preconcebidas e desnortadas e por prexuízos agresivos e ignorantes. Este home non saíu da Caverna. Será a idade, que xa vai vello e non lle furrulan os miolos. Ser será, mais sempre saen perdendo os de sempre. Nós. Nós sempre aldraxados.

Señor Steiner, voulle dar unha idea. Vaia... unha reflexión coma as súas, pero quizabes con algo máis de fundamento. Non sei, pénseo. E logo non será que a ETA se fundou precisamente por mor de xente coma vostede, que despreza as culturas diferentes á súa? Cavile. Por que lle ha de interesar aos vascos o "exterior", cando o "exterior" é o que o maltrata e humilla? Non será iso o que os fai illarse? Non sei, sonche ideas que me xorden agora. É posible que estea errado. Ou non. Eu pola miña parte, se non lle importa, seguirei a escribir este caderno en galego, esa lingua sen futuro nin tradición literaria, seica. E non agardo moito máis de vostede. Tan só que deixe paso ás novas xeracións e que lle vaia mal polo Alén. Seica no inferno se está quentiño. Déalle un saúdo ao führer, o mesmo que o fixo fuxir cara aos EE.UU. cos seus pais xudeus e que fala esa lingua tan estraña chamada alemán.

Boa morte física, señor Steiner, pois intelectual xa hai tempo que morreu.

Quen queira ler o artigo completo de El País, pódeo facer picando nesta ligazón.

domingo, 24 de agosto de 2008

A teima imperialista soviética (ou rusa)

Estes días botan decote imaxes da nova guerra da Europa: a de Rusia contra Xeorxia. Coa excusa de protexer os intereses políticos dos osetios entraron en Xeorxia co seu exército dispostos a pór orde e a lle facer ver ao presidente xeorxiano Saakashvili (მიხეილ ნიკოლოზის ძე სააკაშვილი) que aí quen mandan son eles. En realidade os intereses políticos ou nacionais (aforrando verbas) osetios impórtanlles un carallo a Rusia. Lembremos se non como demostraron o seu interese por pobos no seu territorio como Chechenia ou a Osetia do Norte mesma. En realidade queren controlar esa zona para os seus intereses económicos (é dicir, posición estratéxica de Xeorxia, petróleo e gas) alén de castigar as miradas de esguello que lle fai Saakashvili aos EE.UU.

Un feito semellante aconteceu xusto hai corenta anos, tendo por protagonistas os soviéticos e os checos. A entón Checoslovaquia estaba liderada por Alexander Dubček, un eslovaco membro do Partido Comunista que comezou a primeiros do ano 1968 cunhas reformas para unha maior democracia, unha apertura económica cara Occidente e gañar unhas liberdades de expresión e de prensa que daquela estaban moi magoadas pola vella escola soviética. A estas reformas puxéronselle o nome de "socialismo de face humana". Isto creaba unha certa independencia de ideas de Checoslovaquia, o cal era unha ameaza para a URSS... mais tamén para Occidente, pois non era un sistema capitalista ao cento por certo: era un comunismo aberto, con maior participación do pobo e menos ríxido e estrito có soviético. Digámolo doutro xeito: unha probable terceira vía, onde o pobo gañaba liberdades e o Partido Comunista seguía a cortar o bacallau. A reacción soviética non tardou moito en xurdir. O 20 de agosto do ano 1968 entraron coas súas tropas xunto coas dos seus aliados do Pacto de Varsovia (agás Romanía) na capital Praha, apoiándose na doutrina Brézhnev, segundo a cal calquera movemento que se dirixise cara ao capitalismo nalgún país socialista, sería un problema non só dese país, senón de todos os países socialistas. Dubček e os checos sabían que era un risco moi grande levar adiante o proxecto, mais confiaron en que os soviéticos non se acollerían á doutrina Brézhnev.

O socialismo de face humana quedou paralizado e todas as reformas que se foron creando no seu leve período de aplicación foron sendo desfeitas unha a unha, voltando á disciplina soviética. Os países occidentais non actuaron nin fixeron ren, por mor desa desconfianza cara o novo sistema, que puña tamén en perigo o capitalismo tal e como se entendía e entende. Os que no seu momento apoiaron a causa tiveron que fuxir ou foron presos. Dubček foi secuestrado e "reeducado" en Moskvá (Москва). O máis sorprendente de todo é a reacción do pobo, que cría ver unha luz no horizonte co novo proxecto e ao veren os tanques soviéticas nas prazas de Praha botáronse á rúa e lles guindaren pedras e a abanear bandeiras checas diante dos seus fociños (coma agora se pode ver tamén en Xeorxia). Foi un movemento do pobo admirable.

Con isto conclúo. Todos os imperios caen. Caeu o imperio romano, caeu o imperio portugués, o inglés, o francés e o soviético. Tamén caerá o estadounidense e tamén, moi no futuro, o chinés. Mais a pesar de caeren, seguen a ter forza. A URSS desapareceu, mais Rusia é un país potente e segue a dominar a súa periferia coma nos vellos tempos. E non lle chista ninguén, porque Rusia é Rusia. Pobres minorías caucásicas! Canto terán que aturaren até se veren a carón da extinción!

quarta-feira, 20 de agosto de 2008

A toponimia das grandes cidades e dos estados


Irmáns!

Hoxe quixera falar sobre un tema que dá moito que latricar: a toponimia das grandes cidades e dos estados. Hai quen defende que as cidades grandes deben ter o nome na súa lingua autóctona e tamén noutras grazas á súa condición de internacional. Deste xeito, London, a capital do Estado do Reino Unido (nome moi suxerinte, por certo), é coñecido por estes lares como Londres; en italiano dise Londra (coma o mustélido que vive nas ribeiras dos ríos galegos); en bretón Londrez; en finés Lontoo e así un longo etcétera sen fin. Como se pode observar, o descontrol é moi significativo.

De todo isto só hai algo certo: o sitio chámase London, porque London é como se di en inglés, a lingua autóctona dese territorio. A esta posibilidade de lle chamar ás grandes cidades por diferentes nomes segundo a lingua que se empregue amarrouse o famoso ex-alcalde da Coruña Paco Vázquez. Na súa teima internacionalista (desculpen o emprego da honrosa verba) e apoiado do seu ―merecido?― título de sir, considerou A Coruña unha das meirandes cidades do mundo (que manda carallo!), co cal abría a posibilidade de lle chamar A Coruña ou La Coruña, a gusto do consumidor. Afortunadamente isto non foi adiante grazas á lei 3/1983 do 15 de xuño aprobada pola Xunta onde se expón claramente e con apoio absoluto que a única forma oficial e legal dos topónimos galegos é a da súa lingua: a galega. Xa sabemos o xogo do raposo no que andan algúns...

Quixera saber das vosas opinións sobre o tema. A miña é moi clara: cada sitio ten un nome, o da súa lingua autóctona. As cidades ou lugares con varias linguas autóctonas poden admitir varias posibilidades, tantas como linguas autóctonas teña. Isto fainos pensar que para que respecten os nosos topónimos na súa forma galega ―a única forma ética e legal, insisto― fóra do mundo pangalaico, nós tamén debemos respectar os topónimos estranxeiros. Á hora de falarmos é difícil evitar dicirmos A Bañeza no canto de La Bañeza, aínda a sabendas de que o correcto é La Bañeza. Isto é comprensible e non censurable no discurso familiar. Onde si é censurable é na escrita e mesmo no discurso formal. Debemos procurar respectar os topónimos correctos.

Outro tema máis complexo é do nome dos estados e países. Practicamente todos os estados son plurilingües. Só hai pequenas excepcións coma San Marino ou Liechtenstein. Nin tan sequera o noso querido Portugal é monolingüe (como sempre se pensou). É por iso que un estado pode admitir varias acepcións ou nomes para designalo. Tantos como linguas que teña. Mais, é lóxico chamarlle a un estado cun nome creado nunha lingua estraña a el? É lóxico chamarlle Rumanía (en castelán) ou Romanía (en galego) ao estado chamado România? Galego e castelán son linguas non autóctonas de Romanía. Non se fala galego nin castelán en ningures en Romanía de xeito autóctono. Eis o debate. É claramente lóxico chamarlle România (en romanés) ou Románia (en húngaro), pois ambas as dúas linguas son propias de alí. Pero se non o é en galego ou castelán, tampouco é lóxico chamarlle Alemaña ou Alemania ao que sería en alemán Deutschland...

Eu opino que no caso do nome dos estados pódese abrir a man e permitir empregar diferentes nomes segundo a lingua que se use, mesmo sendo alóctonas. Facelo doutro xeito levaríanos a unha dificultade enorme.

Agardo as vosas opinións!

sábado, 16 de agosto de 2008

Os mares de Irlanda

Meus queridos irmáns!

Benvidos a este meu caderno de bitácora. Esta vosa/nosa casa pretende ser un lugar onde botar agradables faladoiros e expor ideas, opinións, crenzas, preocupacións e impresións. Quere ser unha nau que nos leve por diferentes mares á procura do destino. Quere ser unha brisa doce e suave que nos bata na face mentres ollamos o horizonte afastado do mar sentados enriba do castro de Baroña. Quere ser a arpa de Emilio Cao, transportadora ao mundo dos soños e da realidade transparente. Quere ser un enorme fumeiro, descomunal, coma o Faro dos Brigantes, que boure e tronce as nubes dos días mainos e as obrigue a orballar, chuviscar e barruzar.

Ei, amighos, vaivos un café?


A sintonía deste noso caderno é o Valse do mencer do mestre Cao. Podedes baixar o disco enteiro na columna da vosa dereita.